صدمات و آسيب هاي وارده به ناحيه پا يکي از معمولترين حوادث شغلي در اغلب محيط هاي صنعتي بحساب مي آيد. سقوط اشياء سنگين بر روي پا و بويژه ناحيه پنجه مي تواند منجر به ايجاد جراحات شديد شود. بريدگي ، خراشيدگي و سوراخ شدگي پاها يکي از حوادث معمول در بسياري از محيط هاي کار محسوب مي شود .
بررسي آمار حوادث ارائه شده از سوي وزارت کار نشان مي دهد که ناحيه پا پس از دست ها و انگشتان از نظر فراواني صدمات وارده در رتبه دوم حوادث در ايران قرار دارد . استفاده صحيح از وسايل حفاظت فردي مناسب مي تواند از وقوع بسياري از اين جراحات جلوگيري کرده و يا از شدت آن بکاهد .
بدون شک مهمترين فاکتور در انتخاب حفاظهاي پا تناسب آنها با نوع خطرات موجود مي باشد .از فاکتور هاي مهم که امروزه در طراحي و توليد کفشهاي ايمني مد نظر قرار مي گيرد دوام کفش ، سبکي و راحتي آن مي باشد علاوه بر اين جاذب و جالب توجه بودن اينگونه کفش ها نيز يک اصل بشمار مي رود .
حفاظهاي مخصوص پا بر اساس شکل ، ناحيه مورد حفاظت ، جنس و بعضي از فاکتور هاي ديگر به انواع مختلفي تقسيم بندي مي شوند که مهمترين آنها عبارتند از :
أ- الف : کفش ايمني
کفش هاي ايمني به طيف وسيعي از کفشهاي حفاظتي با شکل ، جنس و طرح مختلف اطلاق مي شود که وظيفه آنها محافظت از پا در برابر انواع مختلفي از خطرات شيميايي ، فيزيکي ، بيولوژيکي و مکانيکي مي باشد . جنس اين کفش ها مي تواند چرم، لاستيک ،لاستيک مصنوعي ، پلاستيک و حتي پارچه و غيره باشد
ب- حفاظهاي روي پا
در اين نوع کفشها حفاظ فولادي علاوه بر پنجه پا بخشي از سطح پا را نيز مي پوشاند . اين کفشها براي کار گراني طراحي شده است که وظيفه آنها جابجايي اجسام سنگين بوده و در حين کار امکان سقوط و افتادن شيئي بر روي پا وجود دارد .
ت- چکمه هاي لاستيکي و پلاستيکي
از اين کفشهاي حفاظتي در کار هاي با فرآيند هاي تر و گل آلود و همچنين آندسته از فعاليت هاي که در آنها امکان ريخت و پاش مواد شيميايي وجود دارد استفاده مي شود .
ث- کفشهاي عايق
کفشهاي عايق به دو نوع کفشهاي عايق در برابر سرما و کفش هاي عايق در برابر گرما تقسيم بندي مي شوند . کفشهاي عايق در برابر سرما علاوه بر اينکه با انتخاب جنس مناسب از عبور سرما بدرون پا و اتلاف حرارتي جلوگيري مي کند کف آن نيز از طريق الکتريکي گرم مي شود .
کفشهاي عايق در برابر گرما براي محافظت از پا در برابر سوختگي هاي ناشي از پاشش فلزات مذاب در کار هاي جوشکاري ، ريخته گري و ... استفاده مي شوند .از آنجائيکه در مواقع اضطراري در آوردن سريع اينگونه کفشهاي حفاظتي از اهميت زيادي برخوردار است بجاي بند و استفاده از گره زدن براي بستن آنها از زيپ استفاده مي شود .
ج- گتر
از اين وسيله حفاظتي براي محافظت قسمت هاي پائيني ساق و پا از خطراتي نظير پاشش فلزات مذاب يا جرقه هاي جوشکاري استفاده مي شود .
ح- حفاظهاي ساق پا
ساق بندها براي آندسته از فعاليت هايي طراحي شده اند که امکان برخورد اشياء و تجهيزات با ساق پا وجود دارد . اين ساق بندها مي تواندد پلاستيکي و يا از جنس فلز و يا مواد مشابه باشند .
خ- حفاظهاي ساق و ران
اين نوع وسايل حفاظتي ، پا و قسمتي از ساق پا را از عقب ، جلو و طرفين در برابر عوامل زيان آور بويژه فيزيکي محافظت مي کند .
استـفـاده ونـگـهـداري
در هنگاميکه تجهيزات حفاظتي پا مورد استفاده نمي باشند لازم است که بصورت خشک و تميز نگهداري شوند. براي پيشگيري از ايجاد بوي بد پا و جلوگيري از انتقال بيماريهاي مسري پا لازم است که وسايل ياد شده بطور متناوب و منظم تميز کاري شده و ضد عفوني شوند . انتخاب کفشهاي مطابق با اندازه پاي کار گران نيز حائز اهميت است زيرا استفاده از کفشهاي تنگ و سنگين مي تواند خطر ايجاد مايکوزيس پا را بدنبال داشته باشد .
يکي از فاکتور هاي مهمي که بر استفاده صحيح کفشهاي ايمني تاثير مي گذارد راحتي آنهاست بطوريکه بر اساس بعضي از استانداردها وزن يک جفت کفش حفاظتي نبايستي از دو کيلوگرم تجاوز کند .
اطلاعات تکميلي در اين زمينه را ميتوانيد در کتاب (( تجهيزات حفاظت فردي )) تاليف دکتر ايرج محمد فام مطالعه فرمائيد .
منبع : ايرج محمد فام ؛ تجهيزات حفاظت فردي . فصل سوم